Ο Φανός

.ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Τι είναι ο Φανός:

Ο Φανός ειναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της Κοζανίτικης Αποκριάς, χωρίς ωστόσο να είναι το μοναδικό. Πρόκειται για μία ιδιαίτερη τελετή που περιλαμβάνει τραγούδι, χορό γύρω από τον φανό, κρασί, κοζανίτικο κιχί, σε ατμόσφαιρα διονυσιακή και φαλλική. 

Η μορφή του Φανού είναι ο βασικός λόγος που τον κάνει να διαφέρει από τα έθιμα άλλων περιοχών, καθώς δεν πρόκειται για μία μεγάλη φωτιά στη μέση του δρόμου σε κάποια γειτονιά, που χρειάζεται συνεχή φροντίδα για να τροφοδοτείται και να κρατήσει ή που βρίσκεται τυχαία στο έδαφος όπως μπορεί να συμβαίνει με τα έθιμα άλλων περιοχών. Αντίθετα, πρόκειται για ένα είδος βωμού που ανάβει, για μία φωτιά που κρατιέται σταθερή όλη τη νύχτα και συγκεντρώνει γύρω της το πλήθος. Είναι βωμός στη μέση του γλεντιού. 

Ένας ακόμη λόγος που κάνει αυτό το έθιμο μοναδικό, είναι το γεγονός πως ο Φανός δεν είναι ένας, αλλά στην πόλη υπάρχουν πολλοί Φανοί κι έτσι κάθε ομάδα διοργάνωσης δίνει και το προσωπικό της στίγμα. Η ύπαρξη πολλών Φανών στην πόλη, επιτρέπει στους κατοίκους και στους επισκέπτες να γυρνούν από Φανό σε Φανό, να κερνιούνται κρασί, να χορεύουν και να τραγουδούν τα τραγούδια με το κοζανίτικο γλωσσικό ιδίωμα που εκείνες τις ημέρες είναι στις δόξες του και χρησιμοποιείται σχεδόν από όλους . 

Από την Τσικονοπέμπτη ως και το τέλος της επόμενης εβδομάδας, ανάβει από ένας φανός κάθε βράδυ, ενώ την Κυριακή της Μεγάλης Αποκριάς, ανάβουν όλοι μαζί οι Φανοί και ως το ξημέρωμα η πόλη μετατρέπεται σε ένα μεγάλο διονυσιακό γλέντι. 

Οι Φανοί δεν ανάβουν τυχαία, δεν πρόκειται για κάποιο αυθόρμητο γλέντι χωρίς οργάνωση, αλλά οι Κοζανίτες ύστερα από τις γιορτές των Χριστουγέννων ξεκινούν σιγά σιγά να ασχολούνται με την προετοιμασία των Φανών, μιας και ένας επιτυχημένος Φανός, για να είναι επιτυχημένος δεν χρειάζεται μονάχα όρεξη για γλέντι αλλά ταλέντο, εμπειρία, χιούμορ, γνώση των τραγουδιών και του ιδιώματος και συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων και των επίσημων φορέων. Η μακροβιότητα του εθίμου, μόνο τυχαία επίσης δεν είναι και για να συμβεί χρειάζεται και τους Κοζανίτες αλλά και τους επισκέπτες που είναι ελέυθεροι να πάρουν μέρος αυθόρμητα, και καθώς φαίνεται ως τώρα η συμμετοχή είναι ολοένα και αυξανόμενη. 

Λόγω του παραδοσιακού χαρακτήρα της Αποκριάς, στα βασικά τραγούδια που ακούγονται γύρω από τη φωτιά η χρήση του τοπικού ιδιώματος είναι εκτεταμένη και άσχετα με το πλήθος παλιών και νέων επισκεπτών, κάποιοι δυσκολεύονται να καταλάβουν το ιδίωμα, όμως αυτό δεν τους εμποδίζει να χορέψουν με τα χάλκινα όργανα και να ξανά έρθουν, ενώ κάποια άλλα τραγούδια ακούγονται και τραγουδιούνται πιο εύκολα και πιο συχνά.

Εβγάτε αγόρια στο χορό

κορίτσια στο σεργιάνι

να τραγουδήσω και να πω 

πως πιάνεται η αγάπη

από τα μάτια πιάνεται

στα χείλη κατεβαίνει

κι από τα χείλη στην καρδιά

ριζώνει και δεν βγαίνει

Κάποιο ακόμη χαρακτηριστικό των τραγουδιών που ακούγονται στους Φανούς και πολλοί δεν περιμένουν να ακούσουν αν έρχονται για πρώτη φορά, είναι το περιεχόμενο αυτών των τραγουδιών με σεξουαλικές αναφορές κυρίως απροκάλυπτες και λιγότερο κρυμμένες πίσω από το κοζανίτικο χιούμορ. Τη σημαντικότερη θέση κατέχουν τα ξινέντροπα τραγούδια ή τα μασκαραλίτκα και τα σκωπτικά που τα χαρακτηρίζει η σάτυρα κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου. 

Σαράντα μ’νιά, μπρε, μπρε, μπρε, 

σαράντα μ’νιά μι κύκλουσαν

σαράντα μ’νιά μι κύκλουσαν,

 τον πούτσου να μι φάνι

Κι ο πούτσος μου καμαρωτός τ’ αρχίδια μου ρουτάει:

– Τι λιέτι σεις, αρχίδια μου, μπουρώ να τα γαμήσω;

– Να τα γαμήσεις, πούσκαρη, 

κι μεις θα σι βουηθούμι,

μόνο ν’ αφήσεις κι για μας, 

λίγο μέσα να μπούμι.

Την Κοζανίτικη Αποκριά, τη ζεις και τη θυμάσαι και κανονίζεις να πας και του χρόνου. 

Δείτε περισσότερα για την κοζανίτικη Αποκριά εδώ και εδώ. 

*τα τραγούδια είναι γραμμένα από μνήμης