Στα κοζανίτικα σπίτια, την περίοδο των Χριστουγέννων, από κρέας επικρατεί το χοιρινό. Τις γιορτές τρώμε τηγανιά, τσιγαρίδες, πίτες, λουκάνικα. Βασιλιάς των φαγητών στις γιορτές, δεν είναι ούτε η τηγανιά ούτε η γαλοπούλα ή η γεμιστή κότα όπως σε άλλα μέρη, είναι τα γιαπράκια, που γίνονται με αρμιά. Τα λάχανα μπαίνουν παραδοσιακά σε ξύλινο καδί ή για πιο βολικά σε ένα απλό βαρελάκι πλέον, στις 14 Νοεμβρίου (τ' Άη Φίλ'πα) και ωριμάζουν για 40 μέρες πριν τυλιχτούν με αυτό για να γίνουν τα γιαπράκια, που μοιάζουν εμφανισιακά με τους κλασικούς λαχανοντολμάδες αλλά δεν είναι.
Οι παλιοί λένε πως το τύλιγμα με το λάχανο συμβολίζει το νεογέννητο Θείο βρέφος που ήταν φασκιωμένο με ύφασμα. Τα γιαπράκια λοιπόν, είναι το βασικό μας φαγητό, ο βασικός μας μεζές που ταιριάζει πολύ με το ντόπιο κρασί και με το τσίπουρο, κι αν πας σε κάποιο τσιπουράδικο εκείνες τις ημέρες, το πιο πιθανό ο μεζές σου να περιλαμβάνει σπιτικό γιαπράκι. Φήμες λένε, πως όταν μπαίνεις στην πόλη τα Χριστούγεννα, η πόλη μυρίζει γιαπρακίλα και σου ανοίγει την όρεξη. Φτιάχνουμε πολλά, τα φτιάχνουμε την ίδια μέρα, αν όχι τις ίδιες μέρες, και μοιράζουμε τα τάπερ με τα γιαπράκια μεταξύ μας ή σε φίλους που τελικά πείθονται πως δεν πρόκειται για έναν απλό λαχανοντολμά. Μπορεί να μην τα βράζουμε όλη νύχτα στο τζάκι πια, τηρούμε όμως ευλαβικά το έθιμο και τρώμε όσο το δυνατόν περισσότερα ακόμη κι αν δεν τα φτιάξουμε εμείς.
Παλιά συνήθιζαν την 1η και τη 2η μέρα των Χριστουγέννων να τρώνε σούπα βραστό, γιαπράκια και ψητό στο φούρνο ενώ την 3η μέρα κόκκινο κρέας με πράσα στην κατσαρόλα. Σε πολλά κοζανίτικα σπίτια αυτό το έθιμο κρατάει ακόμα.
Την Πρωτοχρονιά, η δική μας παραδοσιακή πίτα με το φλουρί δεν είναι γλυκιά, ούτε τσουρέκι ούτε κέικ. Είναι κρεατόπιτα ή τυρόπιτα και κάποιες φορές κοζανίτικη σπανακόπιτα που φτιάχνεται σε στρογγυλό ταψί και την κόβουμε ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, όπως άλλωστε συμβαίνει στα περισσότερα μέρη.
Από γλυκά, έχουμε τα σαλιάρια που γίνονται με κασταλαή και τους ζεματιστούς κουραμπιέδες ή τους άσπρους, τα ισλί. Το έθιμο λέει πως στα κοζανίτικα σπίτια, δεν γίνονται μόνο τα σαλιάρια, αλλά και τα κόλιαντα της Παναγίας, που είναι νηστίσιμα κουλούρια με νερό, αλεύρι και προζύμι και τα σούρβα τα πρωτοχρονιάτικα.
Τις ημέρες των εορτών ακούμε τα κάλαντα από τα παιδιά που πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι, και από την Φιλαρμονική του Δήμου, την Πανδώρα.
Τα παραδοσιακά κάλαντα της Κοζάνης, τα "κόλιαντα" εδώ και περισσότερες πληροφορίες εδώ
Περισσότερες πληροφορίες για την γαστρονομική παράδοση εδώ και εδώ
*yaprak σημαίνει φύλλο
*γιαπρακίλα είναι η μυρωδιά των Χριστουγέννων στην Κοζάνη
*κασταλαή είναι το σταχτόνερο